Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai, được thành lập ngày 07/11/2022, là tổ chức thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, hiện đang hoạt động theo quy định của Điều lệ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn tại Quyết định số 1795/QĐ-TTg, ngày 21/10/2015. Trải qua quá trình xây dựng và phát triển, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai luôn thực hiện tốt chức năng, tập hợp, đoàn kết đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh, phối hợp chặt chẽ và hướng dẫn hoạt động đối với các hội thành viên, đẩy mạnh công tác xây dựng phát triển bộ máy tổ chức, cán bộ và triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ do Đảng và Nhà nước giao trong đó có hoạt động phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật cho nhân dân. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai luôn xác định hoạt động phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ là nhiệm vụ chính trị trọng tâm gắn liền với mọi hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh. Là một tỉnh vùng cao, biên giới - một trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của khu vực Tây Bắc, Lào Cai là một trong những đầu mối thông thương kinh tế, giao lưu văn hóa giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc. Tỉnh Lào Cai được tái lập ngày 01/10/1991, sau hơn 30 năm tái lập trên cơ sở xác định đúng đắn chiến lược phát triển, lộ trình và bước đi phù hợp, cùng với sự nỗ lực, tinh thần đoàn kết, quyết tâm, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của cộng đồng các doanh nghiệp và Nhân dân, Lào Cai đã đạt được thành tựu to lớn, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có sự đóng góp tích cực của đội ngũ trí thức khoa học kỹ thuật tỉnh Lào Cai.

Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ, với vai trò là tổ chức chính trị - xã hội của đội ngũ trí thức khoa học và kỹ thuật, những năm qua Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai đã không ngừng nỗ lực đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền phổ biến rộng rãi các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước trong đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, thường xuyên thực hiện tốt nhiệm vụ phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ, đẩy mạnh ứng dụng chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào đời sống sản xuất của nhân dân góp phần nâng cao dân trí, tham gia xây dựng xã hội học tập, đào tạo nhân tài. Để thực hiện được điều đó, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai luôn xác định công tác truyền thông, phổ biến kiến thúc khoa học và công nghệ là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt, đồng thời luôn bám sát thực tiễn tình hình của địa phương, trú trọng đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp hoạt động, ban hành nhiều loại tài liệu, văn bản, chương trình, kế hoạch nhằm đưa ra những giải pháp hữu hiệu chuyển tải những kiến thức khoa học kỹ thuật mới cho nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Các nội dung phổ biến kiến thức mà Liên hiệp các Hội Khoa học và công nghệ tỉnh Lào Cai thực hiện đều hướng tập trung vào các vấn đề “nóng” đang được xã hội quan tâm như: Bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc nuôi trồng, phòng bệnh dịch, vệ sinh chuồng trại chăn nuôi tập trung; tác hại của rác thải nhựa, lợi ích của việc phân loại rác thải; hướng dẫn người dân đẩy mạnh sản xuất hưu cơ không sử dụng thuốc hóa học, tích cực tiếp cận với khoa học kỹ thuật, những loại giống cây, con mới có năng xuất chất lượng cao; chăm sóc bảo vệ sức khỏe nhân dân; các hoạt động về Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng, Hội thi sáng tạo kỹ thuật và Giải thưởng sáng tạo… Có thể nói, hoạt động phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai thời gian qua đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao trình độ nhận thức và làm thay đổi đáng kể cách thức tư duy lao động sản xuất cho người dân, thúc đẩy sản xuất phát triển, nâng cao năng xuất, chất lượng, hiệu quả kinh tế góp phần tham gia thực hiện các mục tiêu xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo bền vững.

Để hoạt động phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ đạt được kết quả, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai đã kết hợp lồng ghép giữa hình thức truyền thông truyền thống với truyền thông hiện đại như tuyên truyền miệng, tổ chức các diễn đàn, hội nghị hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về kiến thức chuyên ngành, hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật, các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội, tập huấn hướng dẫn kỹ thuật, in ấn phát hành các loại tài liệu, sổ tay, cẩm nang, tờ rơi, phát hành Bản tin Khoa học kỹ thuật và Cuộc sống cấp phát miễn phí cho nhân dân các xã trên địa bàn tỉnh. Hiện nay bình quân mỗi năm Liên hiệp các Hội Khoa hoạc và Kỹ thuật tỉnh phát hành 1800 cuốn Bản tin Khoa học Kỹ thuật và Cuộc sống và hàng ngàn cuốn sổ tay, tờ rơi. Ngoài ra đã phối hợp với Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh, các hội thành viên xây dựng chuyên mục Khoa học kỹ thuật và Cuộc sống phát hằng tháng trên sóng của Đài Phát thành và Truyền hình tỉnh. Cùng với hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức khoa và công nghệ do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh thực hiện, hằng năm các hội và đơn vị thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai cũng đã tổ chức được hàng trăm buổi tập huấn, phát hàng chục ngàn tờ rơi, hàng 100 ngàn cuốn bản tin phục vụ nhân dân. Về kinh phí hoạt động truyền thông phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai về cơ bản đều do nguồn ngân sách nhà nước bảo đảm, bên cạnh đó Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai cũng đã huy động các nguồn lực từ kênh xã hội hóa để thực hiện công tác truyền thông như: Phối hợp với Ngân hàng Việt combank chi nhánh Lào Cai để tuyên truyền tư vấn Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng cấp tỉnh, phối hợp với Bảo Tàng tỉnh Lào Cai để trưng bầy giới thiệu các sản phẩm Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng tỉnh, tổ chức đưa các tác giả đoạt giải Cuộc thi cấp tỉnh đi tham quan học tập kinh nghiệm hoạt động sáng tạo khoa học kỹ thuật tại một số trường đại học uy tín ở Hà Nội. Để bảo đảm nguồn kinh phí phục vụ cho hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật, hằng năm Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai đã chủ động phối hợp với các hội thành viên đề nghiên cứu đề xuất nội dung chương trình kế hoạch truyền thông, phối hợp với các ngành liên quan tham góp ý kiến nội dung, lập dự toán chi tiết kinh phí sau đó trình cấp thẩm quyền phê duyệt triển khai thực hiện. Ngoài ra Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Lào Cai cũng tranh thủ các nguồn kinh phí khác từ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam hỗ trợ để thực hiện các nội dung đã đề ra.

Một số kinh nghiệm: Thứ nhất, công tác truyền thông phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật phải có tính mới, tính thời sự, phù hợp với nhu cầu của người dân đồng thời phải gắn kết được các nhà khoa học, các tổ chức khoa học công nghệ, các cộng tác viên chuyên ngành để lựa chọn cung cấp những nội dung tiến bộ khoa học kỹ thuật mới phổ biến, chuyển giao đến người dân. Thứ hai, nội dung truyền thông phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật phải phù hợp với trình độ nhận thức của người dân, nội dung truyền thông phải ngắn gọn, dễ hiểu, sát với đặc điểm tình hình của địa phương, gắn với đời sống và sản xuất của người dân để người dân có thể hiểu, ứng dụng làm theo và phải coi trọng việc nhân rộng cách làm hay, mô hình mới để qua đó tạo sự lan tỏa trong cộng đồng. Thứ ba, hoạt động truyền thông phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật phải gắn kết chặt chẽ với hoạt động phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật của các hội thành viên. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phải giữ được vai trò là người đề xuất, dẫn dắt, định hướng và phải xây dựng được đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu, tập hợp được đội ngũ cộng tác viên chuyên ngành giỏi trong và ngoài tỉnh tham gia. Có như vậy hoạt động truyền thông mới bảo đảm tính đa dạng, tính chuyên sâu, tính khoa học và tính hiệu quả. Thứ tư, hoạt động truyền thông phải kết hợp được giữa phương thức truyền thống với phương thức hiện đại và bảo đảm các điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí, trang thiết bị phù hợp bởi trình độ nhận thức của người dân, điều kiện kinh tế-xã hội bởi mỗi vùng miền luôn có sự khác biệt. Đặc biệt phải phát huy tối sức mạnh công nghệ và sức cống hiến của đội ngũ trí thức, các nhà khoa học.

hiện nay đội ngũ cán bộ của Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh rất ít, những cán bộ được phân công làm công tác truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật còn thiếu kỹ năng nghiệp vụ truyền thông, vừa làm vừa phải học để trau dồi kiến thức, đúc rút kinh nghiệm. Đây là vấn đề khó dẫn đến những hạn chế về mặt hiệu quả khi thực hiện các hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật tại địa phương. cơ chế chính sách chi trả thù lao đối với đội ngũ chuyên gia, báo cáo viên làm công tác truyền thông có trình độ chuyên môn cao còn nhiều bất cập điều này cũng gây trở ngại đối với Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật mỗi khi có nhu cầu mời chuyên gia báo cáo viên giỏi ở ngoài tỉnh hoặc ở trung ương. Trình độ tư duy nhận thức của người dân vùng cao, nhất là người dân là đồng bào dân tộc thiểu số giữa các vùng miền còn có sự chênh lệch khá lớn, trình độ sản xuất chưa phát triển, điều kiện tiếp cận với tiến bộ khoa học công nghệ còn hạn chế. Đây là những khó khăn lớn khi triển khai các hoạt động truyền thông phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

Để tiếp tục phát huy vai trò tầm quan trọng của hoạt động truyền thông phổ biến kiến thức khoa học và kỹ thuật, trong thời gian tới cần chỉ cần quan tâm thực hiện một số giải pháp sau: Một là, tăng cường công tác bồi dưỡng kỹ năng, chuyên môn nghiệp vụ truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ cho đội ngũ cán bộ Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật và các Hội thành viên. Hai là, tăng cường sự kết nối giữa Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Viêt Nam với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật địa phương trong việc hỗ trợ giới thiệu các chuyên gia, báo cáo viên có chuyên môn cao để thực hiện công tác truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ cho địa phương. Ba là, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật cần phát huy mạnh hơn nữa vai trò trung gian làm cầu nối các hội ngành toàn quốc trong việc hỗ trợ, chuyển giao ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật cho người dân ở các địa phương. Bốn là, tiếp tục nghiên cứu đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, điều chỉnh bổ sung cơ chế tài chính nhằm huy động nguồn lực trí tuệ của đội ngũ trí thức tham gia thực hiện các hoạt động truyền thông phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật do Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật các cấp tổ chức.

Ngày nay, cuộc cách mạng Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang có những tác động rất mạnh mẽ đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội thế giới và nước ta, trong bối cảnh đó vai trò của đội ngũ trí thức trong việc truyền bá chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và kiến thức khoa học kỹ thuật càng trở lên quan trọng. Bởi đó truyền thông kiến thức khoa học và kỹ thuật vừa là trách nhiệm, là nhiệm vụ của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ đối công cuộc xây dựng và phát triển.

Bùi Văn Thắng